Fleet Cleaner baant de paden schoon

Tijdens hun studie Maritieme Techniek leren Cornelis de Vet en Alex Noordstrand over de aangroei op schepen, de hogere brandstofkosten die dat met zich meebrengt plus het tijdverlies door een lagere snelheid van het schip. Tijdens de vaart nestelt vuiligheid van de zee zich op de scheepshuid; algen en mosselen hechten zich aan de romp, waardoor het schip logischerwijs meer weerstand krijgt. Er worden anti-foulings op de coating gesmeerd om aangroei van vuil zoveel mogelijk te voorkomen, maar die oplossing is slechts tijdelijk: na pakweg twee jaar werkt dat niet meer. De schoonmaak van zeeschepen gebeurt in de regel door duikers, die met een borstelkar het schip te lijf gaan. Het is een indrukwekkend gezicht (zoek maar eens op YouTube): gewapend met enkel zijn materiaal baant de kikvorsman zich een weg langs het immense schip. Zijn werkterrein verspreidt zich over een lengte van soms wel 400 meter, een breedte van 50 meter en een diepte van 15 meter. Het resultaat – naast een gereinigde scheepshuid – is een waterwolk van vuil vermengd met loslatende anti-fouling. “Een wolk van aangroei en chemicaliën”, zegt Alex Noordstrand. “Alsof je 24 uur achter elkaar een walvis slacht naast het schip.”  

De studenten bedenken in 2010 dat er een milieuvriendelijkere, goedkopere en veiligere manier moet zijn. Er schuilen immers drie grote nadelen aan het schoonmaken door duikers: de chemicaliën lossen op in de oceaan, het schip kan tijdens de reiniging (die soms zomaar 24 uur aaneen duurt) niet worden gebruikt en bovendien vinden jaarlijks tientallen duikers de dood tijdens hun schoonmaak. “Die avond hadden we het erover”, gaat Cornelis de Vet terug in de tijd. “Voor ons bachelor eindproject (het afsluitende werkstuk na drie jaar universitair onderwijs, red) hebben we de Universiteit gevraagd of we een ontwerp mochten maken van een robot die schepen schoonmaakt. Dat voorstel werd goedgekeurd.”  

En vanaf dat moment gaat het balletje rollen: de studenten (toen nog in een groepje van vier) verdiepen zich een half jaar in de technische materie. Na hun eindproject willen Noordstrand en De Vet het plan van het papier naar de praktijk brengen. Met zijn tweeën gaan ze verder met wat in 2011 uiteindelijk uitgroeit tot Fleet Cleaner.  

Robo Valley  

De start-up is gevestigd in RoboValley, een dure naam voor de start-up-community rond de Technische Universiteit Delft. Maar ondanks de dure naam is de wereld van robots aan de Julianalaan niet de hightech zoals die in films wordt getoond. De koffie komt ‘gewoon’ uit een machine en De Vet en Noordstrand leiden hun bedrijf met 35 werknemers vanuit een eenvoudig, basic kantoorruimte zonder poespas en opsmuk. “Of heb je op de oprit van het terrein soms een Tesla zien staan?”, lachen beiden. Voordat de eerste robot van Fleet Cleaner een feit is, maken De Vet en Noordstrand een business plan. Na het technische deel verdiepen de studenten zich in de markt: hoe ziet die eruit, wie betaalt waarvoor en tegen welke problemen loopt de markt aan? Ze schrijven zich in voor een competitie. “Vanaf dat moment werd het competitiegevoel aangewakkerd”, zegt De Vet. En daar komt de topsportachtergrond van Noordstrand van pas. De Noord-Hollander komt uit het wedstrijdzeilen en wint in 2015 Rondje Texel in de catamaran. “Jaren ervoor eindigde ik in de achterhoede en had ik tegen mezelf gezegd: ooit sta ik hier als winnaar. Ik heb er alles voor opzij gezet om de beste te worden. Datzelfde gevoel hebben we ook bij Fleet Cleaner.”  

Maersk  

De Vet en Noordstrand winnen de competitie en worden door die onderkenning zo aangewakkerd, dat ze in 2011 de grootste containerrederij ter wereld benaderen: als ze voet aan de grond krijgen bij Maersk, dan is de tijd rijp voor hun robot, zo redeneert het duo. “Kom maar langs in Kopenhagen, zeiden ze bij Maersk. Als twee studenten hebben we op het hoofdkantoor een presentatie gegeven: wij hebben de oplossing voor jullie probleem.”  

Maersk hoort het verhaal van Fleet Cleaner aan: “Het is een no-brainer”, zegt De Vet, een makkelijk te verkopen verhaal. Ga maar na: Fleet Cleaner reinigt het schip tíjdens het laden en lossen, dus er is geen tijdverlies. Het vuil wordt opgevangen en gefilterd op het werkschip, dat eenvoudigweg langszij ligt bij het zeeschip. En dan is er nog de veiligheidskwestie: er is geen duiker meer die dieper dan de toegestane 14 meter hoeft te komen. De reactie van Maersk is eenvoudig en simpel: bel maar als je klaar bent. Maar het was de definitieve ‘go’ voor De Vet en Noordstrand. “Ze zeggen niet: kom, we helpen je. Maar het belangrijkste wat wij nodig hadden was het antwoord op de vraag: is er vraag naar ons aanbod?”  

Tien jaar later beschikt Fleet Cleaner over twee werkschepen; de derde is in aanbouw. Het zijn binnenvaartschepen die verbouwd zijn tot ‘schoonmaakschip’, compleet met slaapkamers, een gym en een filmzaal. Het werkterrein van de Thunderbirds I en II is voorlopig beperkt tot de Nederlandse en Belgische havens, maar de droom van Fleet Cleaner is om ‘in elke wereldhaven een wasstraat’ te hebben.  

Opmerkelijke rol  

Maersk speelt in de groei van de start-up weer een opmerkelijke rol. Onbedoeld, maar cruciaal. Als de robot van Fleet Cleaner klaar is, en er enkele kleinere schepen zijn gereinigd, lonkt het grote werk. “Wij wilden graag een heel groot containerschip doen en zij hadden er een. Met veel moeite hebben we Maersk weer gecontacteerd”, kijkt De Vet terug. “Achteraf is Maersk qua bedrijfscultuur helemaal geen potentiële klant van ons; ze kopen alles zo goedkoop mogelijk in. Ze hadden net hun Performance afdeling verplaatst van Denemarken naar India. Dat zegt wel iets.”  

Fleet Cleaner komt aan boord bij Maersk. En hoe: de Maersk Mc-Kinney Moller, bij de ingebruikname in juli 2013 is het het grootste containerschip ter wereld. De cijfers zijn imponerend: er is ruimte voor ruim 9000 vrachtwagencontainers, de lengte bedraagt 399 meter, de breedte 59 meter. “We mochten één kant reinigen”, herinnert Cornelis de Vet zich. “Als demo, met de verwachting dat daar voor ons veel meer werk uit zou komen. We hebben foto’s gemaakt en waren natuurlijk hartstikke trots. Maar toen zei Maersk: we willen niet dat jullie hier pr mee maken. Huh!? Hoezo dan? We hadden net voor niks een dienst van tienduizenden euro’s geleverd! Ze waren tevreden, maar we hebben nooit meer iets van hun gehoord. De grootste partij in deze sector gebruikt zijn macht om alle leveranciers onder druk te zetten…”  

Het voorval is eigenlijk exemplarisch voor hoe het er aan toegaat in het wereldje van scheepsreiniging. De wereld waarin enkele wereldhavens een summiere start hebben gemaakt met milieuvriendelijke maatregelen, maar waar genoeg landen met minder strenge regelgeving een uitweg bieden. “Het hele idee is krom”, spiegelen De Vet en Noordstrand voor. “We willen met z’n allen plastic uit de oceaan halen, maar smeren giftige coating – die gemaakt is om op te lossen – op schepen.”  

Regelgeving ontbreekt  

Nog zoiets kroms: de strijd tussen eigenaar en huurder van zeeschepen. De eigenaar betaalt het onderhoud, de huurder betaalt de reiskosten. Dus de kosten die de eigenaar maakt door zijn schip te reinigen, keren terug in de portemonnee van de huurder. Er is geen gemeenschappelijk belang. Noordstrand: “70 procent van de schepen is gecharterd. En dan moet je weten dat de eigenaar niet alleen het schip verhuurt, maar ook de mensen die erop zitten. Die mensen doen ook de dagelijkse metingen, waaruit moet blijkt hoe het schip presteert. Je kunt wel bedenken wat zij gaan invullen…”  

En zo zijn er nog heel wat kinderziektes. Of beter: de wet- en regelgeving is nog allesbehalve klaar voor robotisch reinigen. De Vet: “We hebben een Tesla gebouwd in de tijd van paard en wagen. De regelgeving ontbreekt. Dat maakt ons kwaad. We proberen met de regelgevers te zorgen dat de standaard hoog genoeg wordt. In ons eigen belang, maar ook omdat we vinden dat het zo zou moeten. We maken een fantastisch product, maar tot nu toe wil niemand extra betalen voor duurzame scheepvaart. Nu kost zuivering ons geld. Dat is krom. Als je duurzaam wilt worden, moet je dit belonen. We zijn niet te vroeg, maar vroeg. We moeten hordes nemen die er over een aantal jaar niet meer zijn.”