"Ogen tekort tijdens SAIL Amsterdam" Gerrit Lagerburg maakte de stap van zelfstandig schipper naar pontkapitein

De intocht over het IJ van historische scheepsmonumenten

IJveer 61, vertrektijd 15.36 uur van IJplein naar Amsterdam CS, is voor onbepaalde tijd uit de vaart. We schrijven 20 augustus 2025. De intocht over het IJ van historische scheepsmonumenten zoals de bark Sagres en de schoener Oosterschelde vordert langzaam, omringd door honderden sloepen, bierboten en andere pleziervaartuigen. Daar tussendoor moet ook ergens De Groene Draeck varen, het zeiljacht van prinses Beatrix met aan boord ook koning Willem Alexander.

De verantwoordelijkheid voor de dienstregeling

Pontkapitein Gerrit Lagerburg ziet het nautisch tafereel vanaf de brug van de pont met gemengde gevoelens aan. Enerzijds geniet hij als schipper van deze zonnige hoogtijdag voor de scheepvaart, anderzijds voelt hij de verantwoordelijkheid voor de dienstregeling en de druk van de honderden ongeduldig wachtende passagiers aan de wal. Zij willen naar de overzijde, en wel zo spoedig mogelijk. Daar is de pont toch voor?

Niet iedereen op het water is een ervaren schipper

Maar, beseft Lagerburg, het gáát eenvoudigweg niet. Te veel schepen op het IJ maken een veilige overtocht onmogelijk. “Veiligheid voor alles”, zegt hij nuchter, als hij zelfs een kano aan de boeg voorbij ziet peddelen. En ook een bootje opgebouwd uit vier lege en aaneengebonden watercontainers met buitenboordmotor. De passagiers hebben ontblote bovenlijven en een krat bier en een soundmachine zijn aan boord. Niet iedereen op het water is een ervaren schipper. “Je hebt mensen waarvan ik me afvraag of ze weten waarmee ze bezig zijn, maar ja: ze zitten ook op het water en je hebt er rekening mee te houden.”

Te druk en te chaotisch voor een oversteek van een paar minuten

Zijn collega in de stuurhut knikt instemmend. Het is te druk, te hectisch, chaotisch zelfs, zelfs voor een oversteek van een paar minuten. De beroepsvaart heeft weliswaar voorrang, maar dat onderscheid valt in deze invasie van tall ships tot en met varende klompjes niet te maken. De passagiers moeten hun geluk in deze bijzondere situatie maar bij één van de andere ponten over het IJ beproeven.

"SAIL was druk maar alles is zonder calamiteiten verlopen"

Vier dagen SAIL beleeft Lagerburg deze zomer, van woensdag 20 tot en met zaterdag 23 augustus. Bij de uittocht op zondag 24 augustus is hij vrij. Zijn terugblik: “SAIL was werkelijk een belevenis, het was echt verschrikkelijk druk. Maar het belangrijkste is: we hebben niks geraakt. Alles is zonder calamiteiten verlopen.”

Spitsuur op de pontveren

Het evenement is voor GVB en de 18 veerponten over het IJ en het Noordzeekanaal een beproeving, een kwestie van alle hens aan dek. Honderdduizenden bezoekers maken gretig gebruik van een van de zeven (gratis!) veerverbindingen over het IJ, waarvan die bij Amsterdam CS 24/7 in de vaart is. SAIL betekent simpelweg voortdurend spitsuur op de pontveren.

“Het is voor het eerst dat ik de Ponthaven helemaal leeg zie”, zegt Lagerburg voorafgaande aan zijn eerste dienst tijdens SAIL. “Normaal gesproken zijn er altijd wel veerboten in onderhoud, maar nu wordt al het personeel en materieel ingezet om de bezoekers aan SAIL zo goed en snel mogelijk te kunnen bedienen.”

We zitten in de tuin bij het kantoor van GVB Veren opzij van de Ponthaven, een insteek van het IJ in Amsterdam-Noord, waar de veerboten na afloop van de dienst worden gemeerd. Lagerburg wijst naar de overkant van het IJ. “Daar aan de Sumatrakade werd vroeger koffie en cacao gelost en daarachter kwam ik vroeger met mijn Luxe Motor om zand en grind te lossen.” Nu zijn de IJ-oevers volgebouwd met woningen, als teken van verandering en vooruitgang.

"Ik heb geen hobby's, varen is mijn passie"

Gerrit Lagerburg komt uit een binnenvaartgeslacht. Zijn broer George werkt bij TVM als relatiebeheerder scheepvaart. Maar ook de ouders en grootouders van beiden waren schipper. “Ik weet eigenlijk niet beter”, zegt hij. “Ik heb geen hobby’s. Varen is mijn hobby, zeg maar mijn passie.” Het zit kennelijk in de genen. Ook twee van zijn drie dochters varen op een binnenvaartschip, respectievelijk een drogeladingschip en een tanker.

Met eigen binnenvaartschip over Europese wateren

De pontkapitein begon op zijn 17e jaar met varen. Eerst als matroos en later als zetschipper. Vanaf zijn 24e jaar voer hij samen met zijn vrouw op eigen binnenvaartschepen over de Europese wateren, maar liefst niet te ver. Zo konden ze beter contact houden met hun kinderen op het internaat in Vreeswijk.

"Je hoofd staat voortdurend aan, je komt echt ogen tekort"

In zijn jaren op een eigen schip had hij nooit durven bevroeden ooit nog eens als kapitein van een veerpont het IJ over te steken. Ruiterlijk geeft hij toe destijds wel te hebben neergekeken op pontbazen die ogenschijnlijk eenvoudig heen en weer voeren, zonder grote uitdaging. “Maar nu weet ik dat op een veerdienst varen zeer serieus werk is op een drukbevaren route met veel aandachtspunten. Je hoofd staat voortdurend aan, je komt soms echt ogen tekort. We staan niet voor niets met twee kapiteins op de brug. We wisselen zo om de anderhalf uur de taken ook af, om een ander soort concentratie te hebben.”

De aanleiding voor zijn carrièreswitch is gelegen in privéomstandigheden. Enkele jaren geleden overleed zijn echtgenote, met wie hij samen op hun schip Masabi voer. Dat schip was niet toegerust om na haar overlijden personeel aan boord onder te brengen. Het echtpaar Lagerburg deed immers alles samen, ze hadden niemand nodig. Na het overlijden van zijn echtgenote stond hij in 2021 voor de keuze: verbouwen en een extra bemanningsverblijf laten installeren, óf het schip verkopen. Hij besloot het schip van de hand te doen en als afloskapitein verder te gaan.

Kapitein op de veerpont bij GVB

Maar in het zicht van zijn pensioen werd hij geattendeerd op de functie van kapitein op de veerpont bij GVB, een taak die hij in deeltijd als zzp’er kon vervullen. Met zijn Groot Vaarbewijs, Rijnpatent en Radarpatent voldeed hij aan alle eisen. Met een speciaal opleidingstraject om de fijne kneepjes van het pontvaren aan te leren, was hij na tien weken zo ver om vanaf augustus 2024 zelfstandig tussen de IJ-oevers te varen.  

Apetrots

Lagerburg: “Toen ik op een binnenvaartschip voer, had ik niet zo’n hoge dunk van een pontschipper. Maar nu ben ik apetrots dat ik pontkapitein ben en dat GVB mij die mogelijkheid heeft gegeven. Ze hebben me ook keurig opgeleid. Dit werk is totaal niet te vergelijken met een gewoon schip. Ik moet nu heel anders handelen, denken en werken. Je hebt tenslotte de verantwoordelijkheid over de veiligheid van honderden mensen op je veerpont.”

En het contact met de mensen is een extraatje, benadrukt hij. “De ene passagier steekt zijn duim omhoog als bedankje, de andere steekt vanaf de wal een middelvinger op omdat hij de pont net heeft gemist. Ach ja. Het is heerlijk mensenwerk met Amsterdammers die hun hart op de tong dragen. Dat maak je op een binnenvaartschip niet mee.”  

Voorlopig wil hij nog een paar jaar doorgaan op de pont. “Ik ben tot mijn 70e jaar goedgekeurd, dus waarom niet?” En een volgende SAIL over vijf jaar ziet hij ook wel zitten. “Deze editie was schitterend om mee te maken. En die drukte, ach. Ze krijgen mij niet gek.”